نام فارسی: درخت مسواک

نام علمی: SALVADORA PERSICA

نام عمومی: MESWAK

نام های دیگر: Peelu و toothbrush tree و mustard tree و aarak و درخت شوره و چوج و Salt Bush

نام عربی: شجره السواک،اراک

خانواده:   SALVADORACEAE  – سالوادوراسه

مشخصات گیاه شناسی:

گیاه مسواک درختی کوچک یا بوته مانند با تنه ای ناصاف یا کج است. پوست درخت پوسته پوسته و شکافدار می باشد. گیاه مسواک عطر خوشی داشته و همچنین مزه ی تندی دارد. شاخه‌های زیادی دارد و این شاخه‌ها به سمت زمین خمیده هستند و دارای پوستی نسبتاً شفاف، به رنگ سبز کمرنگ تا تقریباً سفید می‌باشند. این گیاه همیشه سبز است. شاخه های صاف و براق کم رنگ و آویزان، برگ هایش استخوانی، بیضی نیزه ای به ابعاد 3.5×1.2 سانتی متر و دم برگ آن کوتاه به طول ۵ میلیمتر گل آذین آن خوشه ای باز و محوری یا انتهایی راست میوه آن شفت کوچک سرخ رنگ می باشد. این درخت بومی ایران است و به همین علت آن را به نام ایران (persica) نامگذاری کرده اند. مهم ترین نواحی رویش آن در ایران الار، بندرعباس، میناب، مکران و چابهار است.

درخت مسواک علاوه بر مناطق فوق در شهرستان های قصرقند، کنارک، ایرانشهر، نیکشهر و سرباز واقع در جنوب سیستان و بلوچستان هم رشد می کند. مناطق مهم رویش این گیاه در جهان جنوب آسیا، ایران، مصر، هندوستان و حبشه است. آب و هوای گرم و استوایی محل مناسبی برای رشد این درخت است.

ترکیبات شیمیایی:

چوب درخت اراک حاوی تانن، ترکیبات گوگردی، ترکیبات ایزوتیوسیاناید، سنجرین، کلر، کلراید، سیلیکا، تری میتل آمین، فلورین، فلوراید، سیلیس، سیلیسیم و بی کربنات سدیم است.

خواص دارویی

خواص دارویی گیاه درخت اراک به طور خلاصه عبارتند از: تنظيم حركات دودی شکل روده ها تقویت لثه ها، دفع خلط از سینه، بازشدن اشتها، خوشبو کننده دهان، ضدعفونی کننده دندان ها، ملین و مقوی، جلوگیری از پلاک و خون ریزی لثه، درمان بواسیر، طحال، جذام و دفع کننده کرم، دارای اثر ضد میکروبی، دارای اثر ضد زخم و از بین برنده جرم دندان.

اسید انیسیک موجود در چوب درخت اراک به دفع خلط از سینه کمک می کند.

اسید اسکوربیک و ماده‌ی سیتوسیترول موجود در چوب این درخت باعث تقویت شریان های خونی غذارسان به لثه، می‌شوند. وجود ماده ای به نام انثرالیتون در چوب درخت اراک در تقویت اشتها و تنظیم حرکت روده ها مفید است.

چوب درخت اراک دارای مواد خوشبو کننده ی روغنی است، دهان را خوشبو می کند. مواد موجود در چوب این درخت، دندان ها را سفید، ضد عفونی و پاکیزه می کنند، از پوسیدگی دندان و به وجود آمدن پلاک و خونریزی لثه جلوگیری می کند و باعث تقویت لثه و استحکام دندان ها می شوند.

میوه درخت مسواک ملین و مقوی است و در معالجه بواسیر، بیماری طحال، تب، جذام و دفع کرم، بسیار مفید است. از عصاره این گیاه برای اولین بار در جهان، دهانشویه پرسیکا تهیه شده است.

اثر ضد میکروب

قسمت‌های مختلف گیاه مسواک دارای اثر ضد میکروبی قوی و گسترده بر روی انواع میکرو ارگانیسم ها است، به خصوص بر روی میکروب های دهان و دندان.

اثر ضد زخم

اثر ضد زخم چوب مسواک مربوط به وجود فلاونوئیدها و تانن های موجود در آن است. گرچه ترکیبات دیگری در این مورد دخالت دارند و مسلما موثر می باشند، ولی دو دسته مواد مذکور که اثر ضد زخم آنها قوی می باشد، علت اصلی این خاصیت هستند.

اثر دترجنت (جرم گیر)

کلراید قابل توجه موجود در چوب مسواک به عنوان یک دترجنت (جرمگیر) قوى عمل و از ایجاد جرم روی دندان ها جلوگیری می کند؛ به همین دلیل در صورت استفاده دایم از چوب مسواک دندان های سفیدی خواهید داشت.

اثر ضد پوسیدگی دندان

فلوراید قابل توجه آن به همراه ترکیبات گوگردی، تاننی و ایزوتیوسیاناید موجود در گیاه مسواک باعث خاصیت قوی ضد پوسیدگی دندان در ساقه های گیاه شده است. کلیه ی اثرات ذکر شده با مکانیسم های مربوطه پس از تحقیقات زیادی که در نقاط مختلف جهان صورت گرفته تایید شده است.

عوارض جانبی، موارد احتیاط و منع مصرف:

گیاه مسواک دارای ماده ای به نام سولوادرین و تریمتیل آمین است. استفاده از گیاه مسواک برای زنان باردار مضر است. مسواک کردن زیاد با آن باعث پیدایش جوش در دهان می شود که با نگهداشتن کتیرا در دهان، قابل درمان است.

طرز استفاده و مقدار مصرف:

در بعضی از کشورهای عربی خصوصا عربستان، قطعات حدود ۱۰ سانتی متری با قطر حدود ۱ سانتی متر از ساقه های گیاه به صورت بسته های ۵۰ تا ۱۰۰ عددی به فروش می رسد که هر قطعه از آن را به مدت ۱ روز در آب قرار می دهند، سپس پوست آن قسمت را جدا و فیبرهای طولی آن به شکل برس مویی ظریفی در می آید که آن را به آرامی بر روی دندان ها می کشند.

با این عمل ضمن مسواک شدن دندان ها مواد مختلف این چوب در بزاق دهان حل می شود و تاثیر مثبت خود را در دهان، لثه و دندان ها می گذارد. هم چنین از فیبرهای نازک ساقه برای خلال کردن دندان استفاده می‌شود.

چوب این درخت برای جویدن و مسواک، در سراسر شبه جزیره عربستان و جهان اسلام بسیار محبوب است. در نامیبیا این گیاه به عنوان یک گیاه علوفه مقاوم در برابر خشکسالی برای دام استفاده می شود.