نام گیاه:زنیان

نام علمی: TRACHYSPERMUM AMMI CARUM COPTICUM

خانواده:  APIACEAE  – چتریان

نام عمومی: AJWAIN

نام های دیگر:  نانخواه، ajowan ، ajwan ، carom

کلیات گیاهشناسی:

گیاهی است علفی، یکساله، با ارتفاع کمتر از یک متر، پرشاخ و برگ، برگ ها بریده بریده و نخی شکل می باشد. گل ها با گلبرگ های سفید و کوچک و پرچم های صورتی رنگ، میوه کوچک و دارای 5 خط طولی نازک، معطر و دارای طعمی تند و نافذ که به اندازه و شکل کرفس دارویی بوده، اما طعم آن متفاوت است.  جنس کاروم، 30 گونه معطر دو ساله و چند ساله علفی با برگ های بسیار منقسم و چتر مرکب و با گل های سفید یا صورتی دارد و در مناطق معتدل و گرم پراکنده است.

  زنیان با اسامی مترادف Trachyspermum copticum، Ammi copticum ، Trachyspermum ammi و Carum copticum شناخته می شود. جنس Trachyspermum 20 گونه معطر یکساله دارد که در آفریقای شمالی و آسیای مرکزی، هند (به طور گسترده کشت می شود) و غرب کشور چین دیده می شود.

شرایط محیط رشد:

گیاه زنیان بومی ایران، مصر، هندوستان و برخی کشورهای اروپایی است. از متحمل ترین گیاهان دارویی نسبت به شوری محسوب می شود، همچنین در خاک های قلیایی تحمل خوبی دارد. این گیاه با تراکم بالا قابل کشت بوده بنابراین برای مبارزه با علف های هرز می توان از آن استفاده کرد.

 ترکیبات شیمیایی:

 بذر زنیان همانند گونه های آویشن بسیار غنی از اسانس، به ویژه “تیمول” است که در این اسانس ترکیبات سیمن، آلفا و بتاپینن نیز وجود دارد. بوی خوش بذر ناشی از تیمول آن است.

خواص درمانی:

 در طب سنتی از بذر و ریشه گیاه زنیان استفاده فراوانی می شود، به عنوان بادشکن (ضدنفخ)، تونیک و زیاد کننده تنفس و برای مداوای ترش کردن معده به کار می رود. در طب مدرن علاوه بر این خواص، به عنوان ضدعفونی کننده قوی، برای تقویت هاضمه و در مصرف خارجی به منظور درمان روماتیسم به کار می رود. زنیان یک گیاه دارویی گرم کننده محسوب می شود.

خواص درمانی اسانس زنیان مشابه انیسون و رازیانه است. عصاره بذر زنیان در داروهای ضد سرفه و مشتقات اپوکسی به کار می رود. در هند و افغانستان به عنوان طعم دهنده در غذاهای آماده و فست فود، لوبیا و انواع نان به کار می رود.

باید دانست که از این دارو عرق و روغن آن نیز مصارف درمانی دارد. عرق زنیان را جهت درمان رعشه و بیماری های دستگاه اعصاب، تنگی نفس، سردی معده، ضعف اشتها و درمان آماس مناسب دانسته اند. همچنین مصرف همزمان عرق دارچین، گاوزبان و زنیان بسیار نشاط آور و مفرح توصیف شده است. روغن زنیان نیز برای دردهای مزمن و ورم سرد دست و پا داروی مناسبی گزارش شده است. همچنین در مطالعات بالینی اثرات ضد فشار خون، ضد درد، گشاد کنندگی برونش، آنتی اکسیدان و محافظت کنندگی کبد، این دارو مورد ارزیابی قرار گرفته که نتایج رضایت بخشی را به دست داده است.

عوارض زنیان در طب سنتی:

 مصرف این دارو می تواند باعث سردرد شده و مداومت مصرف آن باعث زردی پوست و تاری دید خواهد شد. برای کاهش این آثار در طب سنتی مصرف همزمان گشنیز یا باقلای مصری را مناسب دانسته اند.